Geschreven door : Bert Gevaert - Categorieën : Reviews De Stripspeciaalzaak

De tamboer van Borodino: De tamboer van Borodino

De tamboer van Borodino: De tamboer van Borodino

Oorlog en vrede... en een tamboer

In Frankrijk woedt momenteel een verhit debat over het al dan niet vieren van Napoleon Bonaparte (1769-1821) die tweehonderd jaar geleden stierf. Sommigen maken de absurde vergelijking tussen de geniale strateeg en de waanzinnige volksmoordenaar Adolf Hitler en vragen zich dan ook af of Napoleon het wel verdient om uitgebreid gevierd én verheerlijkt te worden. Was ook Napoleon geen massamoordenaar die duizenden mensen door zijn waanzinnige ambitie de dood in sleurde? Voor vele mensen, en dan vooral diegenen die de geschiedenis maar oppervlakkig kennen, is het mooiste voorbeeld van de teugelloze waanzin van l'Empereur een van de grootste militaire operaties ooit...zijn fatale veldtocht naar Moskou en de terugkeer die nog meer slachtoffers kostte. De veldtocht decimeerde de Grande Armée van de keizer en was zeker en vast medeverantwoordelijk voor zijn definitieve ondergang drie jaar later bij Waterloo (1815).

De veldtocht naar Moskou, die in de zomer van 1812 begon, was bedoeld om de Russische tsaar terug in het Franse gareel te doen lopen én de vredesverdragen te laten respecteren die hij eerder had ondertekend. Een grote oorlog voeren of een lange militaire campagne ondernemen was zeker en vast niet de bedoeling van Napoleon. Bovendien hoopte hij na de inname van Moskou op 14 september te kunnen genieten van een lange vrede. Het draaide echter uit op een Franse apocalyps die zijn weerga niet kende en is nog steeds het voorwerp van een verhit debat tussen historici... maar ook tot inspiratiebron voor regisseurs, schrijvers en stripmakers!

Zo schreef onze eigenste Johan Op de Beeck, tweehonderd jaar na de veldtocht, een prachtig boek, Napoleons Nachtmerrie, waarin hij veel aandacht besteedt aan de Belgen die mee op tocht gingen. Een van die Belgen was de Vlaming Joseph Abbeel, wiens relaas zelfs in beeld gebracht werd in het televisieprogramma De Helden van Arnout, dat in 2017 op de VRT te zien was.

Alle respect voor die Vlaamse visies op Napoleons Russische Campagne, maar het boek der boeken over dit relaas is ongetwijfeld Oorlog en Vrede van Leo Tolstoj (1828-1910) dat in 1867 gepubliceerd werd. In zijn boek komen naast de hoofdrolspelers ook honderden figuranten voor die elk op hun manier het grootse epos tot leven brengen. Een van die figuranten is Vincent Bosse, een jonge Franse tamboer die door de Russen gevangen wordt genomen en in het boek een beetje aandacht krijgt. Bij Simon Spruyt is Bosse echter geen nevenpersonage, maar de hoofdrolspeler in zijn verhaal dat Spruyt laat beginnen bij de Slag bij Borodino (7 september 1812). In tegenstelling tot Ludwig, zijn hoofdpersonage in het bekroonde boek Junker: een Pruisische Blues, is Bosse een onbetekenende, haast anonieme kleine soldaat over wie we niets weten. Hij lijkt gespeend van enig talent of een persoonlijkheid. Zoals zovele soldaten die meeliepen in de Grande Armée, weet hij niet goed wat hij precies doet en marcheert hij omdat het moet. Toch heeft hij één grote troef, zijn engelachtig gezicht waardoor hij de sympathie verwerft van de mensen om zich heen, de pastoor bij wie hij misdienaar was, de officier die hem laat inlijven, zijn korporaal (met het gezicht van een van de lelijke koppen op een schilderij van Jeronymus Bosch), een stervende Russische soldaat op het slagveld en misschien zelfs Napoleon. Iedereen raakt betoverd door het lijkbleke gezicht van Vincent. En dat lijkbleek is niet toevallig, want het lijkt zelfs alsof deze engelachtige jongen bijna al wie hem ontmoet naar de hemel brengt. De dood komt in Rusland in al zijn gedaanten en dat is niet prettig om zien. Is Vincent een bleke metafoor voor de dood?

De bleekheid van Vincent staat echter in schril contrast met het prachtige kleurenpalet dat Simon Spruyt hier tot leven brengt. Waar zijn oorlogsblues Junker nog in Pruisisch blauw was, spatten de kleuren hier — soms zelfs letterlijk — van de bladzijden. Het lijkt alsof Spruyt de agressie van bepaalde taferelen woest van zich heeft afgeschilderd. En dan dat doordringende tromgeroffel, RRAN RRRAN, terwijl de soldaten hun dood tegemoet lopen in het blauwige slijk van Borodino, Russisch rood bij de intocht in Moskou, vrolijk groen wanneer we de oude Vincent zijn memoires zien vertellen... Tal van pagina's uit dit album zouden als kunstwerken in een chique galerij zo kunnen doorgaan voor grote kunst, zoals de scène waarbij de Russische cavalerie de anonieme Franse infanterie meedogenloos neersabelt. Soms zijn er knipoogjes naar andere kunstenaars, bijvoorbeeld de plundering van Moskou door de Fransen die iets weg heeft van Picasso's Guernica. Er is zelfs een Rote Reiter, misschien wel gebaseerd op Kandinsky?

De Tamboer van Borodino is niet zomaar een stripverhaal en niet zomaar het zoveelste relaas van de Russische veldtocht. Verwacht je dus niet aan een historische strip zoals Berezina bij Microbe. Verwacht eerder een kunstzinnige interpretatie, zoals ook Tolstoj dat deed, waarbij het vredevolle engelengezicht van de dood de gruwel van de oorlog in al zijn aspecten toont.